Tekst achterflap

Gerrit Kouwenaar, een van de dichters uit de Vijftigersgroep, had een onvervreemdbaar eigen stem, een eigen vocabulaire en zelfs een eigen grammatica; hij was iemand die de taal nieuw leven inblies. Zijn gedichten, waarin de ‘ik’ vervangen werd door ‘men’ en de punt door een streepje, zetten de tijd stil. Soms worden ze moeilijk genoemd, hermetisch, maar wie goed leest ontdekt een ongekend emotionele lading. Kouwenaar dichtte over concrete dingen – een tafel, een brood, een bloedplas –, maar evengoed over de stille witte kamer waarin hij zijn geliefde miste.
Tegen het eind van zijn leven stelde hij een bloemlezing uit eigen werk samen, vallende stilte. Voor het eerst verschijnt nu een verzameluitgave van al zijn gebundelde gedichten. Van het vroegste vers tot het allerlaatste, over ‘de ochtend dat het nooit meer avond wordt’, uit 2005. Mirjam van Hengel, voorheen werkzaam bij uitgeverij Querido en Kouwenaars laatste redacteur, stelde de verzamelde gedichten samen en schreef een nawoord.

Het is laat zoals ieder jaar, de tijd
zit krap in zijn heden, vandaag
is steeds weer geweest

steek dus het licht aan
dat de toekomst nog uitspaart, spreek
het brood aan dat nog niet doof is, maak
de taal waar achter zijn tekens, spel
het vlees, stil de tijd, leef nog even –

Biografie

Gerrit Kouwenaar (Amsterdam, 1923-2014) was een van de grootste dichters van ons taalgebied. Hij maakte deel uit van de zogenoemde Vijftigers, de experimentele groep dichters die de Nederlandse vleugel van de Cobragroep vormde, en was redacteur van Podium. Naast zijn oorspronkelijk oeuvre maakte Kouwenaar talrijke vertalingen van toneelstukken van onder anderen Brecht, Weiss, Sartre, Tennessee en Pinter. Voor deze vertalingen kreeg hij in 1967 de Martinus Nijhoffprijs. In 1971 ontving hij P.C. Hooftprijs, in 1989 de Prijs der Nederlandse Letteren.
Hij publiceerde talloze dichtbundels, in 1982 werden die verzameld in Gedichten 1948-1978 en in Helder maar grijzer. Gedichten 1978-1996. Zijn meest recente bundels zijn Een glas om te breken (1998) en Totaal witte kamer (2003) die bekroond werd met de VSB Poëzieprijs. In 2005 schreef hij de Gedichtendagbundel Het bezit van een ruïne (2005). In het najaar van 2008 verscheen Vallende stilte, een nieuwe keuze uit eigen werk ter gelegenheid van zijn vijfentachtigste verjaardag. In het voorjaar van 2009 werd Kouwenaar de Meesterschapsprijs van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde toegekend.

'Geboorte en dood, avond en kamer, mes en vork, bloed en taal, dat zijn de woorden waarom het bij Gerrit Kouwenaar zou gaan - en waarom het misschien draait in alle goede poëzie.' de Volkskrant
'Hij is een zeer ambachtelijk dichter die zijn woorden ongetwijfeld koel wikt en weegt, maar juist daardoor ook in staat is er emoties doorheen te vlechten die in deze beheerste, strenge omgeving volledig tot hun recht komen.' Trouw

poëzie:
Goede morgen Haan (1949)
Achter een woord (1953)
Hand o.a. (1956)
Het gebruik van woorden (1958)
De stem op de 3e etage (1960)
Gedichten 1960 (1960)
Weg / verdwenen (1961)
Zonder kleuren (1962)
Zonder namen (1962)
Autopsie/anoniem (1965)
Honderd gedichten (1969)
Data/decors (1971)
Landschappen en andere gebeurtenissen (1974)
Volledig volmaakte oneetbare perzik (1978)
Gedichten 1948-1978 (1982)
Het blindst van de vlek (1982)
Het ogenblik: terwijl (1987)
Een eter in het najaar (1989)
Een geur van verbrande veren (1991)
Er is geen elders waar het anders is (1993)
De tijd staat open (1996)
Een glas om te breken (1998)
Helder maar grijzer. Gedichten 1978-1996 (1998)
Totaal witte kamer (2002)
Het bezit van een ruïne (2005)
Vallende stilte (2008)

proza:
Uren en sigaretten (1946)
Negentien-nu (1950)
Ik was geen soldaat (1951)
Val, bom (1956)
Drie romans (1984)

© Foto: Roeland Fossen

Details